پیرو نشست هم‌اندیشی هفته تشکل‌ها و مشارکت‌های اجتماعی در 9 مرداد ماه، مصوب شد که شنبه 19 مرداد ماه روز تشکل‌های اجتماعی و محیط زیست، یکشنبه روز تشکل‌های اجتماعی و فرهنگ و هنر، دوشنبه روز تشکل‌های اجتماعی و سلامت روان و جسم، سه‌شنبه روز مشارکت و تشکل‌های اجتماعی، چهارشنبه روز تشکل‌های اجتماعی و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، پنجشنبه روز میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و جمعه روز ورزش نامگذاری شود.

از آنجا که  نخستین روز این هفته،  بنام  تشکل‌های اجتماعی و محیط زیست نامگذاری شده، پرداختن به نقش و فعالیت های سازمان های مردم نهاد از اهمیتی خاص برخوردار است. هم در بخش آموزش های عمومی و هم توجه به تجربیات این سازمان ها بویژه سازمان های غیردولتی که بصورت تخصصی در حوزه ی محیط زیست فعالیت دارند.

نمونه ی بارز بکارگیری سازمان های مردم نهاد در امر آموزش، پروژه ی جهانی «پسماند صفر» است، در این پروژه سازمان های غیردولتی و خصوصی در کنار دولت و مدیریت شهری، توانسته اند با سازمان های اجتماع محور و عموم جامعه ارتباطی موثر برقرار کرده و به آموزش عمومی در حوزه ی پسماند و مدیریت آن بپردازند. این بسیج عمومی و مشارکت جهانی بوده و رواست که سازمان های مردم نهاد در ایران نیز سهمی در این مشارکت جهانی داشته باشند. در ادامه به شرح پروژه ی جهانی «پسماند صفر» و معرفی موردی برخی کشورها که در سطوح مختلف از اجرای این پروژه بهره برده اند می پردازیم:

• از پروژه جهانی «پسماند صفر» چه می دانیم؟

پروژه­ی "پسماند- صفر" در سال­های اخیر در کشورهای در حال توسعه:

(تمرکز بر آموزش عموم: مطالعه موردی: مالزی و مکزیک)

 و کشورهای پیشرفته: (تمرکز بر برنامه استراتژیک: مطالعه موردی: استرالیا و انگلستان) در حال انجام است.

این پروژه با تمرکز بر  پسماند جامد کار خود را شروع کرده است.

• مخاطبان پروژه: شهروندان، سازمان‌های اجتماع‌محور، دانشجویان و دانش آموزان، سازمان‌ها و نهادها
• پروژه‌ی پسماند صفر در بخش آموزش افراد (عمومی و تخصصی)، موارد زیر را در نظر گرفته است:
  • آموزش هدفمند، مخاطبان دسته بندی شده و مطابق گروهی که در آن قرار می‌گیرند آموزش می‌بینند
  • گروه یکم- دانش تئوری قوی در حوزه­ی پسماند و مدیریت آن دارند اما از نظر عملی دارای ضعف شدید می‌باشند
  • گروه دوم- افراد یا سازمان هایی که دانش تئوری کافی ندارند، در نتیجه، نیاز به آموزش عمومی دارند

آموزش عمومی

• تعیین گروه هدف

شهروندان، دانش­آموزان، کادر خدماتی مدارس و کلیه­ی افرادی که از لحاظ دانش تئوری دارای ضعف می باشند.

• برگزاری کارگاه

در این مرحله سعی پروژه­ی "پسماند-صفر" بر آن است تا به معرفی و آموزش مفاهیم و تعاریف مرتبط با پسماند و مدیریت آن، با سه

• هدف اصلی :"کاهش، استفاده مجدد و بازیافت پسماند" بپردازد.
  • کارگاه های عمومی بطور کلی موارد زیر را پوشش خواهند داد:
    • آگاهی و دانستن مسیرهای دفع زباله
    • برخورد امن با پسماند
    • دانش و آگاهی از مسئولیت حقوقی و اجتماعی
    • شناسایی منابع کمک برای مشکلات و بن بست های دشوار پسماند
    • جداسازی از مبدا
    • کاهش تولید پسماند (نمونه: تشویق و ترویج فروشگاه های بزرگ و زنجیره ای، سوپرمارکت ها و مغازه های خواربار فروشی و ... به ارائه­ی کیسه های غیرپلاستیکی)

آموزش تخصصی

• تعیین گروه هدف

دانشجویان و سازمان های غیردولتی فعال در حوزه‌ی محیط زیست،  دانش آموزان علاقه مند و ... .

• برگزاری کارگاه

در این مرحله سعی پروژه­ی "پسماند-صفر" بر آن است تا به تربیت افراد و اجرای برنامه‌های آموزشی توسط افراد دوره دیده بپردازد.

برنامه­ها و محتوای تحت پوشش کارگاه های تخصصی بر چارچوب کلی زیر استوار است:

• افزایش و حفظ مشارکت در برنامه­های بازیافت و اجرای انها در سطح شهر و محلی و منطقه ای به عنوان مثال: در خوابگاه ها و دانشگاه­ها و مدارس
• بالا بردن و حفظ آگاهی از مسائل و مشکلات ناشی از پسماند
• دانش ترویج سلسله مراتب برخورد امن با پسماند: "کاهش، استفاده مجدد، بازیافت"
• ارائه طیف گسترده ای از روش­های افزایش آموزش و آگاهی در دانشگاه
• بهره­گیری از افراد آموزش دیده در کمپین دائمی و پایدار "کاهش، استفاده مجدد، بازیافت"در سطح منطقه­ای و محلی

• استرالیا و انگلستان:

علاوه بر اجرای بخش آموزش عمومی و تخصصی، در سطحی بالاتر، سه برنامه پایه­ای استراتژیک برای صاحبان مشاغل و فعالان حوزه‌ی تجارت، تدوین نموده‌اند، که انجام آنها به طور همزمان برای انتقال به سوی جوامع بدون پسماند، مورد نیاز است،  پیش بینی شده است،که دستورالعمل­های استراتژی پیشنهادی با توجه به شرایط محلی، ارائه شود و ارزیابی مداوم پیشرفت در جهت دستیابی به اهداف تعیین‌شده صورت پذیرد.

• سه برنامه‌ی ذکر شده بطور خلاصه موارد زیر را پوشش می دهد:
  • تولید پایدار­؛ از طریق طراحی از ابتدا و نظارت بر محصول
  • همکاری و قبول مسئولیت در مصرف منابع طبیعی
  • مدیریت ضایعات زباله از طریق حفاظت از منابع

• نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در مدیریت پسماند

پنج نقش عمده را می‌توان برای سازمان‌های مردم‌نهاد متصور شد

• آموزش با هدف آگاهی‌دهی عمومی و کاهش تولید پسماند و استفاده مجدد از منابع
• مدلسازی و پژوهش (بهره گیری از سازمان‌های مردم‌نهاد متخصص)
• پل ارتباطی میان بخش دولتی و جامعه
• پل ارتباطی میان مجموعه شهرداری و جامعه
• برقراری ارتباط موثر با سازمان‌های اجتماع‌محور (CBOs)

 پژوهش و گردآوری: ستاد توان افزایی و حمایت از فعالیت سازمان های مردم نهاد شهر تهران

برای دریافت فایل کامل مطلب مدیریت پسماند و نقش سازمان های مردم نهاد اینجا کلیک کنید

منابع:

• Civil society in urban sanitation and solid waste management: The role of NGOs and CBOs in metropolises of East Africa, Judith Tumusime Tukahirwa, Wageningen University, (2011)
• Civil Society Cooperation, Valuable Partnership, B. Jung, M. Röhm, Deutsche Welthungerhilfe e.V., (2017 )
• Zero-Waste, Theory and Practice, P. Connett, AEHSP, (2010)
• Role of NGOs and CBOs in Waste Management, A. Ahsan, M. Alamgir, M.A. Imteaz, N. N. Daud, Journal of Public Health, (2012)
• NGOs/ CBOs in Solid Waste Management in Heydarabad, India, M. Snel, WEDC, (1998)
• The Future Role of Civil Society, K. Schwab, WEF, (2013)
• Beyond the Zero Waste, W. Hogland, Y. Joni, F. Kaczala, M. Hogland, University of Eastern Finland, (2014)
• Role of NGOs in Solid Waste Management: A Study in Different Municipalities of Manipur, India, CH. RAGHUMANI SINGH, M. Dey, Current World Environment 10(1), 161-170 (2015)